Michael Quinn Patton'ın "Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Qualitative Research and Evaluation Methods)" adlı kitabını, nitel araştırmanın kelime dağarcığı ve temelleri hakkındaki bilgilerini derinleştirmek isteyen araştırmacılar için paha biçilmez bir kaynak...
Özellikle hikaye anlatma özelliği güçlü (bu konuda ödüllü) biri olarak Patton ilgi çekici bir yazı stili kullanır. Bilimsel araştırma kitaplarında nadir görülen bu "nitelik" ve araştırma bilgilerini tarafsız bir şekilde sunması kaynağı böylesine özgün kılıyor.
Elimizdeki çevirinin ön sözünde belirtildiği gibi "Nitel araştırmanın doğasını, felsefi temellerini, yöntem, teknik ve desenlerini zengin örneklerle destekleyerek ayrıntılı bir şekilde ele alan bu eser, nitel araştırma alanında bir başyapıt olarak kabul edilmektedir"
Patton'ın anlatım yöntemini tarif eden David S. Cordray (1981: 98) "Niteliksel bilgi okuma ruhuyla Patton, okuyucuya niteliksel uygulamaları "hissetme" sağlamak için genişletilmiş örneklere dayanır . Bakış açısının özünü iletmek için, Halcolm takma adlı bir karakter kullanır"1
Önce biraz yazar ve kişilik kazandırdığı tiplemesinden bahsedelim (ayrıksı bir kitap olduğundan bahsetmiştik ;-) (Patton: 2018):
Michael Quinn Patton, Wisconsin Üniversitesi’nde sosyoloji alanındaki doktora çalışmalarından beri nitel araştırmalara yönlenmiştir. Minnesota Üniversitesi’nde görev yapmıştır. Patton, "geleneksel olmayan, disiplinler arası ve kişisel olarak tasarlanmış bir doktora programı" olan The Union Institute’de lisansüstü öğretiminde görev yapmaktadır. Yazar, "yenilikçi öğretim dalındaki çalışmalarından" , "değerlendirme teorisine hayat boyu katılımından", "uygulamalı sosyolojiye olağanüstü katkılarından" dolayı aldığı ve "hikâye anlatıcılığı yarışmasında" kazandığını ödüllerin ve onlarca eserin sahibidir.
Pattonun karakteri Halcolm da önemli bir anlatım aracıdır.
O, derin felsefi temelleri hikâyelerle anlatan bir nitel araştırma ilham perisi ve Sufi-Zen eğitim ustası olarak tarif edilmektedir. "Biraz ilham perisi, biraz canciğer dost, bir parça edebi karakter, biraz da araştırmacı" olan Halcolm zaman zaman ortaya çıkar ve düşüncemizi ve araştırmamızı sorgulamayı bize hatırlatır.
Patton nicel ve nitel yaklaşımlar arasında mantıklı ve yararlı karşılaştırmaları "nicel iyidir, nitelse daha iyi" yargılaması yapmadan araştırmacılar rehmelik ediyor. Niteliksel ve niceliksel metodolojileri karşılaştıran bölümde Patton, yol gösterici sorular ve desen seçimleri için seçenekler ve yapılmış çalışmalardan ilginç alıntılar içeren bir tablolar sunmaktadır.
Conway ve Stanley'in (2006: 83) belirttikleri gibi "Nitel araştırmadaki teorik yaklaşımların derinliğine ve çeşitliliğine odaklanan eser, araştırmacılar için seçenekler ve süreçler yelpazesini çok iyi sunuyor."
Böylesi özgün bir kitabı başarıyla çeviren ekibi ayrıca kutlayarak kitabın içeriğine göz atalım (Patton: 2018):
Anlaşıldığı gibi kitap, üç kısım halinde düzenlenmiş dokuz bölümden oluşmaktadır.
Patton, ilk kısım ilk bölümde nitel yöntemlerle elde edilebilecek çok çeşitli bulguları - temalar, modeller, kavramlar, iç görüler, anlayışlar- tartışmasıyla açar.
Veriler ister derinlemesine, açık uçlu görüşmeler, doğrudan gözlem veya yazılı belgeler yoluyla toplanmış olsun, yazara göre nitel araştırma her zaman araştırmacıların kişele dünyasından, zihniyetinden, hayat perspektifinden güç alıyor .
Özgün ve hikayeleştiren yazma tarzının tipik bir örneği ile Patton okuyucuyu veriler hakkında keyifli nitel araştırma metaforlarını kullanarak heyecanlandırabiliyor. Ayrca kitap boyunca "Bölüm Arası" diye isimlendirilmiş, (örneğin "Nitel Bir Tez Çalışması Yürütmeyi Tasarlayan Bir Lisansüstü Öğrencisine Yönelik En İyi On Öneri" gibi) not sayfaları, özlü sözler, karikatürler, okunması kolay çizelgeler ve görsel yardımcılar ve ile bezeli...
2. Bölüm, tüm nitel araştırmalarda farklı derecelerde olsa da ortak ilkelerden bir çerçeve oluşturarak nitel araştırmanın arkasındaki temel varsayımları ve idealleri özetlemektedir.
Patton, veri toplama ilkelerini ve saha çalışması stratejilerini, araştırmacının kişisel deneyimi ve konuya katılımı yoluyla verilerin toplanma şekli açısından tanımlar.
Veri toplama yöntemi ister gözlem ister görüşme olsun, Patton araştırmacıya tarafsız kalmak için özel bir tutuma geliştirmektense "empatik tarafsızlık" tavsiyesi veriyor ki bu oldukça "nitel" değil mi? :) Araştırmacının kendinden emin sesi, bulgulara özgünlük ve güvenilirlik katmaya ve tarafsızlığa yeterli olandır.
3. Bölüm, çok sayıda nitel araştırma çerçevesi sunar: etnografi, oto-etnografi, pozitivist ve realist yaklaşımlar, yapılandırmacılık, fenomenoloji, etno-metodoloji, yorumbilim, anlatı analizi, ekolojik psikoloji, sistem teorisi, kaos teorisi, gömülü teori gibi... Her teorik çerçeve için bir tanım, kısa tarihçe ve literatürden örnekler ile verilmiştir. Patton, her gelenek için dikkate alınması gereken bir "temel soru" sunar. Bu çekirdek sorular, her yaklaşımdaki ince anlam tonlarını ayırt etmeye büyük ölçüde yardımcı olacaktır.
Patton'un fayda merkezli olduğunu yönelik olduğunu söylediği 4. Bölüm, nitel yöntemlerin "yararlı değerlendirme, pratik problem çözme, gerçek dünyada karar verme, eylem araştırması, politika analizi ve örgütsel veya topluluk gelişimi" için özellikle uygun olduğu yolları ayrıntılarıyla anlatıyor.
Kitabın İkinci Kısım 5. Bölüme ise nitel bir araştırmanın nasıl tasarlanacağını açıklayarak başlıyor. Hangi yöntemin en uygun ve yararlı göründüğünü seçmek için araştırma tasarımındaki sorun ve seçeneklere ilişkin belirli örnekler verir. Ayrıca, tasarımdaki esnekliğe duyulan ihtiyacını bu bölümde vurgulamaktadır.
Araştırmacıya yardımcı olmak için Patton, mizah anlayışıyla yazıyor ve
Nitel araştırmalarda kullanılan amaçlı örnekleme stratejilerinin 16 farklı çeşitlemesini kapsamlı bir tartışmasını sunar ve her örnekleme türü için seçilecek stratejinin bir tanımını ve bir örneğini sağlar.
6. ve 7. bölümler, yetenekli bir gözlemci ve görüşmeci olmaya hazırlanmak için disiplin ve titizlik gerektiğini vurgular. Odak grup e gözlem süresindeki boyutlar etik, çalışma organizasyonu ve genişlik ile derinlik arasındaki dengeler açısından tartışılır.
Kitabın üçüncü ve son kısmı, nitel bulguların analizi, yorumlanması ve raporlanmasına ilişkin iki ayrı bölümden oluşmaktadır.
Sorgulamanın gücünün araştırmacının verileri inandırıcı bir şekilde yorumlama yeteneğine bağlı olduğunu vurgulayan Patton, nitel araştırmanın akışkanlığını anlamlandırıyor.
Umarız siz de araştırma serüvenizde Patton ve Halcolm öğütleri ile tanışır ve rehberliklerinden ilham alırsınız.
Kaynaklar:
Cordray, D. S. (1981). [Review of Qualitative Evaluation Methods, by M. Q. Patton]. Educational Evaluation and Policy Analysis, 3(5), 98–102.
Conway, C., & Stanley, A. M. (2006). [Review of Qualitative Research and Evaluation Methods, by M. Q. Patton]. Bulletin of the Council for Research in Music Education, 168, 83–88.
Patton, M. Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Çeviri editörleri: Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık,
Comments