Önce bu haftaki kitabımızın künyesini verelim:
Hugh G. Gauch Jr. (2016) Bilimsel Yöntem: İlkeler ve Uygulamalar. Çeviri: İbrahim Yıldız. Dipnot Yayıncılık. 390 sayfa. İngilizcedeki nüshası Cambridge University Press’ten çıkan “Scientific Method in Brief” 2012 yılında basılmıştır.
Gauch Jr.’ın kitabı bilimsel araştırmalarda sağduyunun bilimsel yöntemi inşa etmesindeki rolünü işlemesiyle piyasadaki pek çok kitaptan farklı bir alan açıyor.
Otuz yıldır "Bilimin Doğası ve Uygulaması" başlığıyla yüksek lisans öğrencilerine seminer dersi veren James Miller, kitap hakkında önsözde şunu belirtiyor: “Bilimsel Yöntem bir bilim pratisyeni ve eğitimcisi olarak benim Felsefe Doktoru (Doctor of Philosophy, PhD.) unvanındaki felsefenin önceliğine olan güvenimi ve bağlılığımı yeniledi.”[1] Miller kitabın önsözünde, öğrencilerinin “Bilimde “Felsefe Doktoru” derecesinin felsefi kısmına ne zaman ve nasıl ulaşıyorduk?” sorusunun yanıtını bulmada artık bu kitabı rehber edindiğini belirtiyor.
Bu açıdan anlıyoruz ki kitap teknikten çok nedenlere, felsefeye, bilgi sevgisi gözlükleriyle konuya yaklaşmıştır. Kitap, bilimde hangi alanında çalışırsa çalışsın bilgi sevdalısı olanlara hitap edebiliyor. Özellikle nicel ve nitel alanın dengesini anlamak açısından değişik kazanımlar vadediyor.
Kitap, bilimsel araştırmaların yürütülmesi, hipotezlerin test edilmesi, verilerin toplanması ve analizi, sonuçların yorumlanması gibi konuları ele almaktadır. Kitap, bilimsel yöntemin ilkelerini ve uygulamalarını anlamak isteyen herkes için bir kaynak olarak tasarlanmıştır.
Kitabın amaçları “bilimsel yöntemin genel ilkelerinin derinlemesine anlaşılmasını sağlayarak üretkenliği artırmak ve doğa bilimleri ile beşerî bilimleri birbiriyle ilişkilendirerek bilimsel perspektifi güçlendirmek” olarak ifade edilmiştir.
Bilimsel Yöntem kitabı, bilimin ussal, nesnel ve doğru olmak üzere üç temel prensibe dayandığını savunur. Kitapta, bilimin nasıl işlediği, bilimsel yöntemin bileşenleri, bilimin önsayıltıları (varsayımlarını) ve sınırlılıkları, tümdengelimci mantık, olasılık, tümevarımcı mantık ve istatistik, örnek olay araştırmaları, etik ve sorumluluklar ve bilim eğitimi konuları ele alınmaktadır.
Kitabın bölümlerinin adları ve çok kısaca içerikleri şöyle:
"Bilime Uzanan Geçit", bilimin tarihini, bilimsel yöntemin doğasını ve bilimin faydalarını tartışır. Ayrıca, bilimin liberal bir sanat olarak görülmesi gerektiği savunulur.
"Tartışmalı Bir Düşünce" bilimin ussallığı, doğruluğu, nesnellik ve gerçekçilik ilkelerine odaklanır. Bu bölüm, bilimin sınırlarını ve önsayıltılarını tartışır.
"Bilimin Önsayıltıları", bilimsel yöntemin nasıl uygulandığını ele alır ve bilimsel dünya görüşünün nasıl oluştuğunu inceler.
"Bilimin Yetileri ve Sınırları", bilimin sınırlarını ve beşerî bilimlerin uygulayabileceği ampirik yöntemi tartışır.
"Tümdengelimci Mantık", önermeler mantığı, yüklemler mantığı, aritmetik ve yaygın safsataları ele alır.
"Bilimin Önsayıltıları", bilimin çalışmalarının nasıl yapılandığına ve sınırlarına odaklanır. Bu bölümde Gauch, bilimsel yöntemin özü olarak kabul edilen önsayıltıların neler olduğunu tartışır ve bunların bilimcilerin çalışmalarını nasıl etkilediğini ve belirli sınırlılıklar getirdiğini belirtir.
"Bilimin Yetileri ve Sınırları" bilimsel yöntemin sınırlarına ve belirli disiplinlerin bu sınırları nasıl aştığına dikkat çekiyor. Bu bölümde Gauch, bilimcilerin belirli yollarla çalıştığını ve bu çalışmaların sınırlarının belirli olduğunu ancak bu sınırların belirli disiplinlerde aşılabildiğini belirtir.
"Tümdengelimci Mantık", bilimde kullanılan Tümdengelimci mantık hakkında bilgi verir. Gauch, bu mantığı doğru bir şekilde kullanmanın ve yanlış anlaşılmalara karşı korunmanın önemini vurgulamaktadır.
"Olabilirlik" olasılık kavramları, aksiyomları ve olasılık dağılımları hakkında bilgi verir. Bu bölüm ayrıca olasılık safsatalarını ve Bayes teoremini tartışır.
"Tümevarımcı Mantık ve İstatistik" başlığı altında, Gauch bilimde kullanılan Tümevarımcı mantık ve istatistik hakkında bilgi verir. Bu bölüm ayrıca Bayesçi çıkarım, frekansçı çıkarım ve Bayesçi karar hakkında bilgi verir.
"En Yalın İlke ve Verimlilik" bilimin "en yalını yeğleme" ve verimlilik kavramlarını tartışır. Bu bölüm ayrıca araştırmaların farklı disiplinlerinde uygulanmış örnekleri sunar.
"Etik ve Sorumluluklar" bilim adamlarının sorumluluklarını ve etik konularını tartışırken "Bilim Eğitimi" adlı bölüm bilim eğitiminin önemini ve bilim eğitiminde dikkate alınması gereken konuları tartışır.
Son bölüm "Hareket ve Ussallık" ise kitabın sonuçlarını ve bilimsel yöntemin özünü bir özetle sunar.
Her bölümün sonunda bir tartışma sağlanması, özet yapılması ve araştırma soruları verilmesi de bilimle yeni tanışanlar için önemli pedagojik bir katkı sunmaktadır.
Hugh G. Gauch, Jr., Cornell Üniversitesi'nde 50 yıldır kıdemli bir araştırma uzmanıdır. 1964'te Maryland Üniversitesi'nden botanik dalında lisans derecesi ve 1966'da Cornell'den bitki genetiği alanında yüksek lisans derecesi aldı. Araştırma uzmanlığı, ekolojik ve tarımsal verilerin istatistiksel analizidir. 3 kuşaktır ABD’de üniversite kuruculukları yapan ailenin üyesi olan yazar, fen bilimlerinde çok atıf alan bir bilim insanları arasında sayılsa da yönteme dair yazı ve dersleriyle bilimsellik tartışmalarında hep ilgi çekiyor.
Kaynaklar: Hugh G. Gauch, Jr. ve Kitap Tanıtımı
[1] PhD, Doctor of Philosophy (Felsefe Doktoru) ibaresinin kısaltmasıdır. Bu, alanında uzmanlaştığına akademik kurullarca hükmedilmiş kişilerin kullanabildiği akademik bir derecedir. Bilimde yetkinliği kanıtlamanın en önemli göstergesidir. “Philosophy” (Felsefe) kelime kökü 'bilgi sevgisi' olarak tercüme edilir. İlk zamanlarda, “temel meselelerde kapsamlı genel bir eğitim almış bir birey” anlamına gelse de eğitim metotlarının değişmesiyle her konuda genel bilgi sahibi kişi profilindense “alanında uzmanlaşan kişi” profiline verilmeye evrilen bir unvan olarak “Felsefe Doktoru” hâlâ “bilgi sevgisini” gerektirir.
Comments