top of page
Yazarın fotoğrafıNur ŞAT

Örneklem ve Çeşitleri: Nitel Araştırmalarda Kilit Kavramlar

Nitel araştırmalar, sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan bir araştırma yöntemidir ve olayların doğal ortamında incelenmesine olanak tanır. Bu tür araştırmalarda örneklem seçimi önemli bir aşamadır çünkü doğru ve temsilci bir örneklem seçimi, sonuçların genelleştirilmesi ve doğru yorumlanması açısından kritik öneme sahiptir.


Örneklem Nedir?


Örneklem, bir araştırma çalışmasında değişkenlerin istenen özelliklerinin incelenmesini temsil kabiliyetiyle sağlayan bir alt kümedir. Nitel araştırmalarda, araştırmacıların genellikle doğru bir sonuca ulaşmak için tüm araştırma evrenini incelemeleri mümkün olmadığından, örneklem seçimi önemlidir. Örneklem, evrenin temsil edilmesi gereken bir alt kümesidir ve araştırmacının araştırma sorularına yanıtlar bulmasına yardımcı olur.


Örneklem Seçimi Neden Önemlidir?


Örneklem seçimi, nitel araştırmalarda sonuçların doğruluğunu ve genelleştirilebilirliğini etkileyen önemli bir faktördür. Eğer yanlış bir örneklem seçimi yapılırsa, elde edilen sonuçlar nüfusu tam olarak temsil etmeyebilir ve yanlış sonuçlara yol açabilir. Aynı zamanda, nitel araştırmalarda genellikle küçük örneklemler kullanıldığından, örneklem seçimi daha da önemlidir. Doğru bir örneklem seçimi, araştırmacının elde ettiği sonuçların güvenilirliğini artırabilir ve araştırmanın geçerliliğini sağlayabilir.

Örneklem Çeşitleri

Nitel araştırmalarda kullanılan örneklem çeşitleri, araştırma sorularına, araştırma tasarımına ve araştırmacının tercihine bağlı olarak değişebilir. Nitel araştırmalarda sıkça kullanılan örneklem çeşitlerini açıklayarak sıralayabiliriz:


Amaçlı Örneklem: Araştırmacının belirli bir amaç doğrultusunda örneklemi seçtiği bir örneklem türüdür. Araştırmacı, belirli bir grubu, olayı veya durumu incelemek istediğinde, amaçlı bir örneklem kullanabilir. Örneğin, bir araştırmacı, belirli bir kurumun üst düzey yöneticilerini incelemek istediğinde, sadece o kurumun üst düzey yöneticilerini örneklem olarak seçebilir.


Tipik Örneklem: Araştırmacının, evrenin genel olarak tipik bir temsilini yakalamak amacıyla örneklemi seçtiği bir örneklem türüdür. Bu tür örneklem genellikle nüfusun çeşitli özelliklerini yansıtan tipik bir grup birey içermektedir. Örneğin, bir araştırmacı, belirli bir şehirde yaşayan farklı yaş, cinsiyet, meslek ve gelir gruplarından tipik temsilcileri örneklem olarak seçebilir.


Azami Çeşitlilikte Örneklem: Maksimum çeşitlilik örnekleme, popülasyonun farklı alt gruplarından, değişik özelliklere sahip bireylerin veya grupların seçildiği bir örnekleme yöntemidir. Bu yöntem, popülasyonun genel özelliklerini temsil etmek yerine, çeşitli perspektiflere, deneyimlere veya özelliklere sahip bireyleri veya grupları içermeyi hedefler. Bu sayede, araştırmanın sonuçları daha geniş bir yelpazede çeşitlilik gösterir ve daha kapsamlı bir analiz yapılabilir.


Kolayda Örneklem: Araştırmacının, kolaylık ve erişilebilirlik nedeniyle ulaşabildiği bireyleri veya grupları örneklem olarak seçtiği bir örneklem türüdür. Bu tür örneklem, zaman ve kaynak kısıtlamaları nedeniyle tercih edilebilir, ancak sonuçları genelleştirme açısından sınırlıdır. Örneğin, bir araştırmacı, kendi arkadaşlarından veya çalışma arkadaşlarından oluşan bir örneklem seçebilir, çünkü bu gruplara kolayca ulaşabilir.





Karşılaştırmalı Örneklem: Araştırmacının, belirli bir nitelik veya özelliği yansıtan bireyleri veya grupları örneklem olarak seçtiği bir örneklem türüdür. Bu tür örneklem, araştırmacının belirli bir özelliğe odaklanmak istediği durumlarda tercih edilir. Örneğin, bir araştırmacı, bir hastalığı taşıyan veya bir risk grubundaki bireyleri incelemek istediğinde, bu grubu temsil eden bireyleri örneklem olarak seçebilir.


Teorik Doğrulamalı Örneklem: Nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan özel bir örnekleme yöntemidir. Bu tür örneklem, araştırma süreci ilerledikçe, teorik olarak geliştirilen kavramların doğrulanmasını sağlamak için kullanılır. Araştırmacı, teorik çerçeve doğrultusunda örnekleme yapar ve veriler toplandıkça teorik çerçeveyi günceller. Yeni verilere ihtiyaç duyuldukça, örnekleme süreci devam eder. Bu yöntem, teorinin daha iyi anlaşılmasını ve geliştirilmesini sağlar.


Kartopu Örneklem: Bu tür örneklem, nadir veya zor ulaşılabilir popülasyonlarda kullanılır. Araştırmacı, başlangıçta belirli bir bireyi veya gruptan başlar ve daha sonra bu bireylerin veya grupların çevrelerindeki diğer bireyleri veya grupları örneklem olarak seçer. Bu yöntem, o popülasyona ulaşmanın zor olduğu durumlarda kullanışlıdır, ancak örneklemin temsiliyeti konusunda dikkatli olunması gerekmektedir.


Tesadüfi veya Yansız Örneklem: Bu tür örneklemde, herhangi bir bireyin veya grubun seçilme şansının eşit olduğu bir yöntem kullanılır. Bu, rastgele seçim yöntemi ile gerçekleştirilir. Rastgele örnekleme, araştırmacının önyargıya maruz kalmadan nüfusun tamamını temsil eden bir örneklem elde etmesine yardımcı olabilir. Ancak, uygulaması zor ve zaman alıcı olabilir.


Kritik Örneklem: Bu tür örneklem, araştırmanın ana konusu ile ilgili olarak, özel bir durumu veya grupları örneklem olarak seçme yöntemidir. Araştırmacı, ana konu hakkında derinlemesine bilgi edinmek için kritik bir öneme sahip olduğuna inandığı bireyleri veya grupları seçer. Bu tür örneklem, belirli bir konuda yoğunlaşıldığında ve o konu hakkında daha fazla bilgi sağlamak istendiğinde kullanılabilir.


Doğrulayıcı Örneklem: Bu tür örneklem, önceden belirlenmiş bir teorik veya kavramsal çerçeve doğrultusunda verileri doğrulamak için kullanılır. Araştırmacı, zaten var olan bir teoriyi veya kavramı doğrulamak için belirli bir örnekleme stratejisi kullanır. Bu tür örneklem, önceden belirlenmiş hipotezleri doğrulamak veya yanlışlamak amacıyla kullanılabilir.


Nitel araştırmalarda kullanılan örneklem çeşitleri, araştırmacının araştırma amacına, popülasyonun özelliklerine ve araştırma sürecine bağlı olarak değişebilir. Örnekleme yöntemleri, araştırmacının veri toplama sürecinde kullanacağı stratejileri ve teknikleri belirler ve örneklemin temsiliyeti, geçerlilik ve güvenirlik gibi araştırma sonuçlarının doğruluğunu etkileyen önemli faktörleri içerir.


Araştırmacılar, araştırma sürecinde hangi örnekleme yöntemini kullanacaklarına karar verirken dikkate almaları gereken birkaç faktör bulunmaktadır. Bunlar:


Araştırma amacı: Araştırmanın amacı, örnekleme yöntemini belirlemede önemli bir faktördür. Örneğin, araştırmanın amacı, popülasyonun belirli bir alt grubunu veya belirli bir konuda derinlemesine bilgi edinmek isteyen bireyleri veya grupları incelemek ise, maksimum çeşitlilik örnekleme veya kritik örnekleme gibi yöntemler kullanılabilir.


Popülasyonun özellikleri: Popülasyonun büyüklüğü, dağılımı, erişim kolaylığı gibi faktörler, örnekleme yöntemi seçiminde dikkate alınmalıdır. Örneğin, büyük bir popülasyonun olduğu durumlarda, tesadüfi örnekleme yöntemleri kullanılabilirken, nadir veya zor ulaşılabilir bir popülasyon söz konusu ise, kararlılık örnekleme gibi yöntemler tercih edilebilir.


Araştırma süreci: Araştırma süreci, veri toplama yöntemlerini, zaman ve kaynakları yönetme stratejilerini ve örnekleme sürecini etkileyebilir. Örneğin, araştırmacının zaman ve kaynak sınırlamaları varsa, basit rasgele örnekleme yerine örneklem seçimini hızlandıran yöntemler tercih edilebilir.


Nitel araştırmalarda kullanılan örneklem çeşitleri, araştırma amacına, popülasyonun özelliklerine ve araştırma sürecine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Araştırmacı, örnekleme yapmadaki seçimlerine dikkat ederek, araştırmanın güvenirliğini, geçerliliğini ve temsiliyetini etkileyen faktörleri göz önünde bulundurmalıdır.


Haftaya yeni bir konuda buluşmak üzere...

24 görüntüleme

Son Yazılar

Hepsini Gör
bottom of page