Niteliksel araştırma, fenomenleri keşfetmek ve insan davranışını anlamak için kullanılan popüler bir yöntemdir. Nitel araştırma desenlerinden biri de örnek olay desenidir. Bu tasarım içerisinde iç içe ve tek örnek olay çalışmaları olmak üzere çeşitli alt tipler bulunmaktadır. Bu hafta, iç içe ve tek durum çalışmaları ile diğer nitel araştırma desenleri arasındaki farkları tanıtaccağız.

Örnek olay deseni hakkındaki bilgilerimizi tazeleyerek başlayalım:
Örnek olay deseni, bir kişi, bir olay, bir grup, bir kuruluş veya bir topluluk olabilecek belirli bir durumun derinlemesine incelenmesini içeren nitel bir araştırma tasarımıdır. Araştırmacı, röportajlar, gözlemler ve belgeler gibi birden çok kaynaktan veri toplar ve kalıpları ve temaları belirlemek için bunları analiz eder.
Dört tür örnek olay deseninden söz edilebilir (Yin, 2003: 39):
(1) bütüncül tek örnek olay deseni,
(2) iç içe geçmiş tek örnek olay deseni,
(3) bütüncül çoklu örnek olay deseni
(4) iç içe geçmiş çoklu örnek olay deseni
Önce şunu soralım: Tek örnek olay çalışması nedir?
Tek bir örnek olay , tek bir vakanın derinlemesine analizini içeren bir örnek olay deseninin alt türüdür. Tek vaka çalışmaları, vaka benzersiz olduğunda veya araştırmacı belirli bir olguyu ayrıntılı olarak incelemek istediğinde yararlıdır. Örneğin, bir araştırmacı, nadir görülen bir tıbbi durum yaşayan bir kişiyle ilgili tek bir örnek olay deseni yürütebilir.
Peki İç içe örnek olay deseni nedir?
İç içe örnek olay deseni, daha büyük bir vaka içinde birden fazla vakanın analizini içeren bir örnek olay deseni alt türüdür. Başka bir deyişle, iç içe bir örnek olay deseni, bir durum içinde bir durumu içerir. İç içe örnek vaka, daha büyük vakanın içine yerleştirilmiştir ve daha büyük vakanın belirli bir yönünün daha derinlemesine anlaşılmasını sağlamak için kullanılır. Örneğin, bir okul bölgesini inceleyen bir araştırmacı, bölgedeki birkaç ayrı okulu iç içe vakalar olarak incelemeyi seçebilir.

Şemaya bakarak şunları söyleyebiliriz (Yıldırım ve Şimşek, 2021: 313):
Bir durum çalışmasının ilgili durumu, bütüncül ve tek bir ünite olarak ele almasına dayanmakta ise bütüncül tek durum deseni kullanılır.
Bir durum içinde olabilecek birden fazla alt birime var ise iç içe geçmiş çoklu durum deseni kullanılır.
İç içe ve tek durum çalışmalarının diğer nitel araştırma desenlerinden farkı nedir? (Yin, 2003: 53-55; Yıldırım ve Şimşek, 2021: 314)
İç içe ve tek durum çalışmaları ile diğer nitel araştırma tasarımları arasındaki temel farklardan biri, daha geniş bir popülasyon yerine belirli bir duruma veya durumlara odaklanmalarıdır. Bunun aksine, etnografi veya gömülü teori gibi diğer nitel araştırma desenleri, daha geniş bir popülasyona uygulanabilecek teoriler veya anlayışlar geliştirmeyi amaçlar.
Diğer bir fark, iç içe geçmiş ve tek durum çalışmalarının diğer nitel araştırma desen türlerine göre genellikle daha keşfedici ve daha az yapılandırılmış olmasıdır. Araştırmacı belirli bir örneğe, duruma veya örneklere, durumlara odaklandığından, hangi verilerin toplanacağı ve nasıl analiz edileceği konusunda daha esnek olabilir ve kendi üretkenliğinden güç alır. Bu, araştırma sürecinde olumlu anlamda beklenmedik bulgulara, keşifleri sağlayabilir.
Sonuç olarak, iç içe ve tek vaka çalışmaları, belirli vakaların derinlemesine analizine odaklanan vaka çalışmalarının alt türleridir. Daha geniş bir popülasyon yerine belirli bir vakaya veya vakalara odaklanmaları ve keşfedici ve daha az yapılandırılmış yaklaşımları ile diğer nitel araştırma desenlerinden farklıdırlar. İç içe ve tek vaka çalışmaları, belirli bir olgu hakkında derin bir anlayış kazanmak için yararlıdır ve diğer nitel araştırma tasarımlarıyla birlikte kullanıldıklarında özellikle etkili olabilirler.
Kaynaklar:
Yin, Robert. K. (2003). Case Study Research Design and Methods (3. Ed). London: Sage Publications.
Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri, (12. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık